کمبود جهانی رم (DRAM) و افزایش ۱۷۱ درصدی قیمت‌ها

در اواخر سال ۲۰۲۵، بازار جهانی حافظه (DRAM) به دلیل تقاضای شدید مراکز داده هوش مصنوعی (AI) برای حافظه‌های تخصصی با پهنای باند بالا (HBM)، دچار بحران بی‌سابقه‌ای شده است. این جهش تقاضا و تغییر استراتژیک تولیدکنندگان بزرگ مانند سامسونگ، اس‌کی هاینیکس و مایکرون—باعث شده است که قیمت‌های قرارداد رم نسبت به سال قبل تا ۱۷۱ درصد افزایش یابد. تولیدکنندگان، ظرفیت تولید خود را از حافظه‌های استاندارد مصرف‌کننده (مانند DDR4 و DDR5) به سمت HBM که سودآوری بالاتری دارد، سرازیر کرده‌اند. این کمبود نه تنها برای سازندگان کامپیوترهای شخصی گران تمام شده، بلکه باعث افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی قیمت لپ‌تاپ‌ها، گوشی‌های هوشمند و حتی کنسول‌های بازی در اوایل سال ۲۰۲۶ خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود که به دلیل زمان‌بر بودن ساخت کارخانه‌های جدید، این قیمت‌های بالا و کمبود عرضه تا سال ۲۰۲۷ و حتی ۲۰۲۸ ادامه پیدا کند. در ادامه این مقاله همراه ما باشید که در مورد کمبود جهانی رم (DRAM) بیشتر بدانید.

تقاضای سیری‌ناپذیر مراکز داده هوش مصنوعی

بازار حافظه در سال ۲۰۲۵ به یک میدان نبرد تبدیل شده است؛ جایی که نیازهای هوش مصنوعی با نیازهای محاسباتی روزمره در تضاد هستند و همین موضوع قیمت‌ها را به سطوح بی‌سابقه‌ای رسانده است. علت اصلی این آشفتگی، رشد انفجاری کاربردهای هوش مصنوعی است که برای مدیریت مجموعه‌ داده‌های عظیم و محاسبات پیچیده، به حافظه‌های تخصصی مانند حافظه با پهنای باند بالا (HBM) نیاز دارند. مراکز داده عظیم که توسط شرکت‌هایی مانند گوگل، مایکروسافت و به‌ویژه انویدیا اداره می‌شوند، به مشتریانی تبدیل شده‌اند که در مصرف HBM سیری‌ناپذیرند و عملاً بازارهای سنتی (مانند کامپیوترها و گوشی‌ها) را برای دسترسی به DRAM موجود پشت سر می‌گذارند. برای درک مقیاس این پدیده، برخی تحلیلگران اشاره کرده‌اند که تقاضای HBM می‌تواند ارزش بازار آن را از ۴ میلیارد دلار به ۱۳۰ میلیارد دلار افزایش دهد. این روند، یک «ابرچرخه» در تقاضای DRAM ایجاد کرده است، به طوری که قیمت‌های قرارداد DRAM تا اواخر سال ۲۰۲۵ به میزان خیره‌کننده ۱۷۱ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است.

اولویت با حافظه‌های پردرآمد HBM

در پی این جهش تقاضا، شرکت‌های بزرگ تولیدکننده حافظه یعنی اس‌کی هاینیکس (SK Hynix)، سامسونگ و مایکرون—استراتژی تولید خود را به طور اساسی تغییر داده‌اند. این شرکت‌ها کارخانه‌های تولید خود را به سمت تولید محصولات پیشرفته و سودآور مانند HBM هدایت کرده‌اند. به عنوان مثال، اس‌کی هاینیکس توانست در سه‌ماهه دوم سال ۲۰۲۵ به دلیل تسلط بر عرضه HBM3 برای پردازنده‌های گرافیکی هوش مصنوعی انویدیا، از سامسونگ پیشی گرفته و به بزرگترین تولیدکننده حافظه از نظر درآمد تبدیل شود.

از آنجایی که HBM حاشیه سود بسیار بالاتری نسبت به رم‌های استاندارد دارد، تولیدکنندگان، تولید ماژول‌های استاندارد DDR4 و حتی DDR5 را کاهش داده‌اند. بر اساس تحلیل‌ها، سامسونگ، اس‌کی هاینیکس و مایکرون تولید DDR4 را تا ۸۰ درصد کاهش داده‌اند. این کاهش عرضه عمدی در بخش حافظه رایج باعث شده است که قیمت‌های نقطه برای تراشه‌های DDR5 در عرض چند ماه دو برابر شده و قیمت ماژول‌های ۱۶ گیگابایتی به ۲۲۵ دلار یا بیشتر برسد. همچنین، شرکت‌هایی مانند مایکرون به صراحت اعلام کرده‌اند که برندهای مصرف‌کننده و اقتصادی خود مانند Crucial را تعطیل می‌کنند تا تمرکز خود را به طور کامل بر مشتریان استراتژیک‌تر و پردرآمدتر هوش مصنوعی قرار دهند.

اثرات موجی بر مصرف‌کنندگان و بازار کامپیوتر

افزایش نجومی قیمت رم، پیامدهای فوری برای مصرف‌کنندگان داشته است. کیت‌های رم DDR5 با سرعت ۶۰۰۰ مگاهرتز و ظرفیت ۳۲ گیگابایت تا اواخر سال ۲۰۲۵ به طور متوسط ۳۵۰ دلار قیمت داشتند که بیش از دو برابر سطح قیمت سپتامبر است. این کمبود باعث شده است که حتی رم‌های قدیمی‌تر DDR4 که زمانی ارزان‌تر بودند، اکنون به دلیل کاهش تولید، با قیمت‌های بالایی به فروش برسند.

این بحران تنها سازندگان کامپیوترهای شخصی را تحت فشار قرار نداده است. شرکت‌هایی که کامپیوترهای آماده (Prebuilt PCs) می‌سازند، مانند CyberPowerPC و Maingear، مجبور به افزایش قیمت‌ها شده‌اند. برای مثال، شرکت CyberPowerPC اعلام کرد که قیمت رم ۵۰۰ درصد افزایش یافته و ناچار است از ۷ دسامبر ۲۰۲۵ قیمت تمام سیستم‌های خود را بالا ببرد. همچنین، تولیدکنندگان بزرگ رایانه مانند دل (Dell) و لنوو (Lenovo) پیش‌بینی کرده‌اند که در اوایل سال ۲۰۲۶ قیمت کامپیوترهای شخصی تا ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت.

این اثرات موجی به سایر بخش‌ها نیز رسیده است:

• گوشی‌های هوشمند: حافظه‌های LPDDR5X که در گوشی‌های پرچمدار استفاده می‌شوند، اکنون مورد تقاضای انویدیا برای سرورهای هوش مصنوعی هستند، و این رقابت باعث افزایش شدید قیمت آن‌ها شده است. شرکت‌هایی مانند شیائومی هشدار داده‌اند که افزایش هزینه رم، منجر به بالا رفتن ۲۰ تا ۳۰ درصدی قیمت خرده‌فروشی گوشی‌های هوشمند در آینده خواهد شد.
• کنسول‌ها و تجهیزات جانبی: حتی کنسول‌های بازی نسل بعد و دستگاه‌های کوچک مانند Raspberry Pi نیز تحت فشار افزایش قیمت رم قرار گرفته‌اند؛ به طوری که Raspberry Pi قیمت مدل‌های خود را تا ۲۵ دلار افزایش داده است.
• مقررات خرده‌فروشی: برای جلوگیری از احتکار و دلال‌بازی، برخی خرده‌فروشان در ژاپن فروش ماژول‌های رم و SSD را محدود کرده‌اند. همچنین، گزارش‌هایی مبنی بر اجبار توزیع‌کنندگان تایوانی به فروش رم و مادربرد به صورت بسته‌های ترکیبی (۱ به ۱) برای کنترل تخصیص وجود دارد.

قیمت‌های بالا تا سال ۲۰۲۷ ادامه دارد؟

تیم گروه (Team Group)، یکی از مدیران تولید حافظه، هشدار داده است که این بحران تازه آغاز شده است و قیمت‌ها تا سال ۲۰۲۶ بدتر خواهند شد. دلیل این امر، انعطاف‌ناپذیری زنجیره تأمین است: ساخت یک کارخانه جدید تولید DRAM سال‌ها زمان می‌برد (معمولاً ۳ تا ۵ سال).

با وجود سرمایه‌گذاری‌های عظیم از جمله برنامه اس‌کی هاینیکس برای ساخت چهار کارخانه بزرگ جدید (که اولین آن تا سال ۲۰۲۷ به پایان می‌رسد)—ظرفیت جدید تولید تا اواخر سال ۲۰۲۷ یا ۲۰۲۸ وارد بازار نخواهد شد. در حال حاضر، شرکت‌ها به دلیل ترس از احتمال ترکیدن «حباب هوش مصنوعی» و به دنبال آن مواجه شدن با مازاد عرضه، تمایلی به افزایش تهاجمی تولید DRAM استاندارد ندارند.

در نتیجه، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که قیمت رم، چه در بخش دسکتاپ، موبایل و چه در سرور، تا پایان سال ۲۰۲۶ بالا باقی خواهد ماند. این شرایط، برنامه‌ریزی استراتژیک را برای تمام ذینفعان ضروری می‌سازد و شکاف بین نیازهای هوش مصنوعی سطح بالا و نیازهای محاسباتی روزمره را تعمیق خواهد بخشید.

پرسش‌های متداول

1- چرا قیمت رم در سال ۲۰۲۵ اینقدر افزایش یافت؟

افزایش قیمت رم (DRAM) در سال ۲۰۲۵ عمدتاً ناشی از تقاضای فوق‌العاده مراکز داده هوش مصنوعی (AI) برای حافظه‌های تخصصی و پرسرعت HBM است. تولیدکنندگان بزرگ نیز ظرفیت خود را از تولید رم‌های استاندارد (DDR4/DDR5) به سمت HBM با حاشیه سود بالاتر تغییر داده‌اند. بر اساس آمار، قیمت‌های قرارداد DRAM تا ۱۷۱ درصد نسبت به سال قبل جهش داشته‌اند.

2- کمبود جهانی رم (DRAM) تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

تحلیلگران صنعت پیش‌بینی می‌کنند که کمبود حافظه و قیمت‌های بالا حداقل تا سال ۲۰۲۷ ادامه خواهد داشت. از آنجایی که ساخت کارخانه‌های جدید (Fabs) برای تولید انبوه DRAM چندین سال زمان می‌برد، عرضه تا آن زمان به حد کافی افزایش نخواهد یافت تا تقاضای انفجاری هوش مصنوعی را پاسخگو باشد.

3- آیا کمبود رم بر گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها نیز تأثیر می‌گذارد؟

بله، کمبود رم بر تمام دستگاه‌های الکترونیکی تأثیر می‌گذارد. شرکت‌های سازنده لپ‌تاپ و گوشی‌های هوشمند مانند لنوو، دل و شیائومی هشدار داده‌اند که به دلیل افزایش هزینه‌های حافظه (DRAM و LPDDR5X) احتمالاً مجبورند قیمت محصولات خود را تا ۱۵ تا ۳۰ درصد در اوایل سال ۲۰۲۶ افزایش دهند.

4- HBM چیست و چرا برای هوش مصنوعی حیاتی است؟

HBM مخفف High-Bandwidth Memory (حافظه با پهنای باند بالا) است. این حافظه برای انجام محاسبات سنگین و پردازش مجموعه‌داده‌های عظیم در سرورهای هوش مصنوعی و پردازنده‌های گرافیکی (مانند تراشه‌های انویدیا) ضروری است. HBM به تولیدکنندگان سود بسیار بیشتری نسبت به رم‌های معمولی می‌دهد، به همین دلیل تولیدکنندگان اولویت خود را به آن اختصاص داده‌اند.

5- آیا شرکت‌های سازنده رم عمداً عرضه را کاهش داده‌اند؟

برخی تحلیلگران با احتیاط بیان می‌کنند که تولیدکنندگان ممکن است عمداً میزان تولید رم‌های استاندارد را تعدیل کنند تا قیمت‌ها را پس از سال‌ها زیان ناشی از مازاد عرضه بالا نگه دارند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که در وهله اول، تغییر ظرفیت تولید به سمت HBM که سودآورتر است، عرضه رم‌های معمولی را به شدت کاهش داده است.

محمد عسکری

محمد عسکری هستم . سئو کار ، کارشناس و نویسنده ی وبسایت پارس دیجی . از سال 1403 شروع به نوشتن ، تحقیق و ترجمه مطالب در حوزه ی تکنولوژی ، دیجیتال و گجت های تکنولوژی کردم و به این حوزه خیلی علاقه مند هستم.